Etkilenen taraflar
Keupstraße

09. Haziran 2004

Köln

Arka plan

9 Haziran 2004 tarihinde Köln Keupstraße’de Özcan Y.’ye ait kuaför salonunun önünde meydana gelen sağcı terörist NSU’nun çivili bomba saldırısında bazıları ağır olmak üzere 22 kişi yaralandı. Saldırıda şans eseri kimse ölmedi. “Keupstraße Her Yerde” girişimi, saldırıdan doğrudan etkilenen bu 22 kişi ile saldırı sırasında fiziksel olarak zarar görmeyen, ancak gördükleri nedeniyle psikolojik olarak zarar gören ve bugün hala yaşam kalitelerini kısıtlayan, dolaylı olarak etkilenen çok sayıda insanı birbirinden ayırmaktadır.

Yetkililer, saldırıdan etkilenenlerin en başından beri ırkçı bir motivasyona işaret eden ifadelerini ciddiye almak yerine, aşırı sağcı çevrelerden gelen bir terör tehdidini hafife almış, bunun yerine bizzat dükkan işletmecilerini ve bölge sakinlerini soruşturmuş ve göz korkutucu sorgulamalarla onları kasıtlı olarak susturmuştur. Bunu, Keupstraße’nin yıllarca “suç ortamı” olarak damgalanması ve aşağılanması izlemiş, buna ekonomik gerileme eşlik etmiştir.

Ancak olaydan etkilenenler, dayatılan sessizlik alanını kırmayı başarmıştır. NSU’nun 2011 yılında kendini ifşa etmesi belirleyici bir dönüm noktası oldu, çünkü artık resmi olarak şüpheli değil, bombanın kurbanlarıydılar. “Dostuk Sineması” girişiminden cesaret alan Keupstraße sakinleri ve dükkan işletmecileri, 2013 yılında ırkçılık karşıtı bir film serisinde travmatik deneyimlerini ilk kez kamuoyu önünde paylaştılar ve ırkçı polis soruşturmalarını ve medyanın kendilerine yönelik karalama kampanyasını kınadılar. Destekçileriyle birlikte “Keupstraße Her Yerde” girişiminde örgütlenme, anma, aydınlatma, adalet ve hepsinden önemlisi siyasi sonuçlar için mücadele etmeye başladılar.

İnisiyatif başlangıçta, 2013’ten bu yana Münih’te devam eden NSU davasındaki çok sayıda müdahili desteklemeyi ve onların bakış açılarını kamuoyuna taşımayı hedefledi. Bunun muazzam bir etkisi oldu ve daha sonra ırkçı, sağcı ve antisemit şiddetin diğer mağdurlarını hikayelerini kamuya açık bir şekilde paylaşmaya teşvik etti. Yeni yaratılan bu söylem alanı, failin anlatısı yerine mağdurların bakış açısının ön plana çıktığı bir kamuoyu algısı değişimini de tetiklemiştir.

Anma biçimleri

9 Haziran 2004 tarihinde Köln Keupstraße’de meydana gelen çivili bomba saldırısı çeşitli şekillerde hatırlanmaktadır.“Von Mauerfall bis Nagelbombe gibi yayınlar,“Die Lücke” gibi tiyatro oyunları ve“Der Kuaför auf der Keupstraße” gibi filmler, saldırıdan etkilenenlerin bakış açısını açıkça ele almakta ve kamuoyuna yapısal ırkçılık koşulları altında göçmen yaşamına yönelik şiddetin kapsamlı bir görünümünü sunmaktadır.

Saldırıdan etkilenenlerden bazıları, suç ve travmatik sonuçları hakkında farkındalık yaratmak ve sağcı şiddetten etkilenenlerin bakış açısını daha görünür ve duyulur kılmak için halka açık etkinliklerde de yer almaktadır. Örneğin, çivili bomba patlatıldığında kuaför salonunun ön kapısında duran Abdulla Özkan da öyle. Özkan, TikTok video platformunda olayın sonuçlarından ve etkilerinden bahsediyor ve hala günlük olarak bunlarla baş etmek zorunda.

“Keupstraße Her Yerde” girişimi, farkındalık yaratma ve anma çalışmaları açısından merkezi bir rol oynuyor. Kurulduğu 2012 yılından bu yana, çivili bomba saldırısının kurbanlarını anmak ve ırkçılık ve sağcı teröre karşı bir örnek oluşturmak için çok sayıda anma etkinliği düzenledi. Ayrıca 2013 yılından bu yana devam eden NSU davasında çok sayıda müdahil davacıya eşlik etmiş ve onların bakış açılarını kamuoyuna taşımıştır. Münih NSU davasına paralel olarak, Köln’de etkilenen kişilerin ve yakınlarının raporlarına odaklanan ve adalet talep eden bir toplumsal iddianame yeri olan “NSU Kompleksini Dağıtın!” sivil toplum mahkemesi kuruldu.

Schauspiel Köln ve Köln’den çeşitli kurum, inisiyatif ve aktivistlerin işbirliğiyle 2014 yılından bu yana düzenlenen yıllık anma ve kültür festivali “BİRLİKTE” kapsamında, Keupstraße ve çevresinden çok çeşitli insanlar toplumsal çeşitliliği hatırlamak ve savunmak için bir araya geliyor.

Saldırının 20. yıldönümü münasebetiyle “Keupstraße ist überall” (Keupstraße Her Yerdir) girişimi, Köln ve çevresindeki ortaokullardan öğrenci ve öğretmenlerle birlikte ırkçılık karşıtı bir öğrenme ve anma mekânı yaratmak üzere bir sergi tasarladı.

Keupstraße’de şu anda saldırıdan etkilenenlere destek veren iki inisiyatif bulunuyor. “Keupstraße Her Yerde “ye ek olarak 2019 yılında “Herkesin Meydanı” da bir araya geldi. Bu girişim, özellikle Köln Keupstraße’de NSU’nun işlediği suçları ve ırkçılık ve antisemitizme karşı verilen mücadeleleri kalıcı olarak anmak için bir anıt dikmeye kararlıdır. Anıtın yapılacağı yerin tam karşısında, Genovevastrasse 94 adresinde 8 Haziran 2023 tarihinde, sokaktan, mahalleden ve şehirden insanların bir araya gelebileceği bir karşılaşma, anma, sanat ve kültür mekânı olan “Herkes için Alan” açılmıştır.

Ancak NSU’nun çivili bomba saldırısını anmak için kamuya açık bir anıt, kurbanların ve yakınlarının taleplerine rağmen henüz gerçekleştirilmemiştir. Her ne kadar 2015 yılında bir anıt tasarımı için sanatsal bir yarışma düzenlenmiş olsa da, daha sonra belediye, inisiyatifler ve arazi sahipleri arasında yer konusunda anlaşmazlıklar ortaya çıkmıştır. Köln Belediyesi anıtın dikilmesi planlanan yerin özel mülkiyet olduğunu belirterek, şu ana kadar anıtın dikilmesini engellemiştir. Bu engellere rağmen, çeşitli inisiyatifler anıtın dikilmesi için kampanya yürütmeye devam ediyor. Mahnmal-keupstrasse.de web sitesi bu çabaları belgelemektedir.

Ne oldu

Bu anma kroniği, belirli olaylar, arka planlar ve sonuçlar da dahil olmak üzere sağcı, ırkçı ve antisemit şiddeti ele almaktadır. İçerik şiddet, ayrımcılık ve acıya ilişkin suçlayıcı tanımlamalar içerebilir.

Aşağıdaki “Suçun tanımı” bölümünde belirli katlanmış şiddet eylemleri açıklanmaktadır. Bu nedenle, etkilenenlere ve okuyuculara bu içerikle uğraşmanın yeniden travmatize edici bir etkisi olabileceğini hatırlatmak isteriz. İçeriğe erişmeden önce, lütfen zihinsel ve duygusal olarak bu tür konularla başa çıkabilecek durumda olup olmadığınızı kontrol edin ve gerekirse bunu tek başınıza yapmayın.

9 Haziran 2004 günü öğleden sonra, Köln’de Türklerin yoğun olarak yaşadığı Keupstraße’de 5 kg’dan fazla patlayıcı ve 702’den fazla marangoz çivisiyle dolu bir çivili bomba patladı. Bomba, çoğunlukla Türkiye’den gelen insanların yaşadığı caddede ölüm ve yaralanmalarla kan gölüne neden olmayı amaçlıyordu. Sadece şans eseri kimse ölmedi. Bununla birlikte, bazıları ağır olmak üzere 22 kişi yaralandı. Keupstraße sakinleri ve ziyaretçileri bunun Naziler tarafından gerçekleştirilen bir terör saldırısı olduğunu hemen anladı.

Tanık ifadeleri, bombanın türü ve yeri bir terör eylemine işaret etse de, dönemin İçişleri Bakanı Otto Schily (SPD) saldırıdan birkaç saat sonra sağcı bir terör eylemi ihtimalini dışladı. Aslında NSU 2011 yılında maskesini düşürene kadar polis soruşturmaları sadece Keupstraße saldırısının mağdur ve kurbanlarına yönelikti.

Soruşturma makamları NSU’nun işlediği diğer suçlarda da mağdurları defalarca fail haline getirdi (fail-mağdur yer değiştirdi). Bu nedenle etkilenen kişiler de polisin ırkçı soruşturmalarını “bomba üstüne bomba” olarak adlandırdı. Çok sayıda meclis araştırma komisyonunun ve Münih’teki NSU davasının ardından birçok soru hala cevapsız. Etkilenen kişiler hala aydınlatılma, tazminat, sonuç ve anma için mücadele ediyor.